Nederlandse Vereniging voor Heelkunde pakt grensoverschrijdend gedrag aan
In een veilig werkklimaat durven werknemers en leidinggevenden zich makkelijker uit te spreken over ongewenste zaken. Dit helpt om misstanden zoals bedoeld in de Wet bescherming klokkenluiders te voorkomen. Zo pakt de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH) grensoverschrijdend gedrag in de zorg aan met maatregelen voor een veilig werkklimaat binnen en buiten de eigen organisatie. Voorzitter Inger Schipper is er duidelijk over: “Grensoverschrijdend gedrag moet stoppen.”
Grensoverschrijdend gedrag komt voor in verschillende vormen, zoals intimidatie en seksueel wangedrag. Dat dit ook in de zorg een probleem is, bleek uit een enquête van artsenvakblad Medisch Contact van september 2023. Meer dan de helft van de artsen en geneeskundestudenten is slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag tijdens de opleiding of op de werkvloer, volgens de enquête. Uit de cijfers blijkt dat ruim een derde van de respondenten de chirurg aanwijst als veroorzaker van grensoverschrijdend gedrag. Nieuwsuur maakte naar aanleiding van de uitkomsten zelfs een uitzending over het onderwerp.
Aanpak grensoverschrijdend gedrag
De NVvH telt als beroepsvereniging van chirurgen 2200 leden. Het nieuws over misstanden bij ‘The Voice of Holland’ begin 2022 leidde bij het bestuur van de NVvH tot discussie. Schipper: “We kwamen tot de conclusie dat er meer gedaan moest worden om grensoverschrijdend gedrag aan te pakken.” De beroepsvereniging zette onder meer de volgende stappen om grensoverschrijdend gedrag te veroordelen en beperken:
• Een statement van het bestuur;
• Een meldpunt instellen en twee vertrouwenspersonen aannemen;
• Toelichting Vormen Ongewenst Gedrag verspreiden met definities van vormen van grensoverschrijdend gedrag en de omgevingen waar dit kan plaatsvinden;
• Congressen en symposia organiseren om bewustwording te creëren over gedrag en de meldcultuur op het werk;
• Best-practices in ziekenhuizen onder de aandacht brengen, zoals een e-module om bewustwording te vergroten en lesmethoden (bijvoorbeeld micro-teaching);
• Een onderzoek starten naar ervaringen met grensoverschrijdend gedrag in de afgelopen vijf jaar.
Statement, vertrouwenspersonen en gedragscode
Tot de eerste acties van het bestuur behoorden het plaatsen van een statement op de website en de aanstelling van twee vertrouwenspersonen. Alle leden van de NVvH kunnen met de vertrouwenspersonen contact opnemen. Ook brachten bestuursleden het onderwerp ter sprake tijdens werkbezoeken aan de chirurgische afdelingen van alle Nederlandse ziekenhuizen. Schipper: “Bij alle afdelingen vroegen we of er een gedragscode bestond bij grensoverschrijdend gedrag”.
Micro-teaching
Schipper is hoogleraar Traumachirurgie en hoofd van het Traumacentrum van het Leids Universitair Medisch Centrum. Binnen de afdeling Heelkunde wordt regelmatig aandacht besteed aan het onderwerp ‘Ongewenst gedrag’ in micro-teachings. De werknemers nemen daarbij in korte tijd bepaalde onderwerpen met elkaar door. “Al vóór de onthullingen over The Voice legde onze manager Heelkunde de groep stellingen voor. Gewoon om het gesprek over ongewenst gedrag op gang te brengen. Kan bepaald gedrag wel of niet? Wat ligt in een grijs gebied? Stel een collega zegt: “Wat zie je er leuk uit vandaag. En nou niet meteen naar de vertrouwenspersoon lopen hè.” Kan dat of kan dat niet? Hoe kijken mensen daar tegenaan? Elk bedrijf kan zoiets organiseren om bewustwording en gesprekken in een vertrouwelijke sfeer in de groep te creëren.”
Grensoverschrijdend gedrag melden
Inmiddels hebben meerdere ziekenhuizen een app waarmee medewerkers en studenten anoniem melding kunnen doen. “In het LUMC kan dat met een QR-code. Als je die scant krijg je direct te zien: ‘Wat wilt u melden?’ Deze toepassing is volledig anoniem.”
Bewustwording
Hebben de maatregelen van de NVvH het werkklimaat verbeterd? “Het is te vroeg om met zekerheid te zeggen dat er positieve resultaten zijn geboekt. De bewustwording over grensoverschrijdend gedrag is wel toegenomen. Dat is niet alleen bij ons: alle media hebben het erover. Het kan niet anders dan dat dit effect gaat sorteren. De dag na de uitzending van Nieuwsuur hebben we een e-mail gestuurd naar alle chirurgische vakgroepen met een oproep het onderwerp zoveel mogelijk te bespreken. Van wat ik in de wandelgangen opvang, heeft vrijwel elk ziekenhuis in Nederland dit opgepakt.”
Waarom chirurgen?
Een nog onbeantwoorde vraag is hoe het komt dat juist chirurgen volgens de enquête het vaakst de boosdoener zijn. “Dat is de hamvraag. Je kunt daarover filosoferen, maar eigenlijk doet het er niet toe. Grensoverschrijdend gedrag moet stoppen. Als ik me dan toch laat verleiden te filosoferen…binnen de chirurgie staan we af en toe onder tijdsdruk. Op de operatiekamer zijn er soms spannende momenten. Dan komt het voor dat de chirurg onbedoeld een jonger staflid of een coassistent aanspreekt op een manier die intimiderend over kan komen.”
Stappenplan
Schipper noemt drie stappen in de aanpak van grensoverschrijdend gedrag: voorkomen, aanspreken en melden. “Voorkomen betekent dat je vooraf duidelijk moet maken wat de grenzen zijn. Dat doe je met bewustwordingstactieken. Als er dan toch sprake is van grensoverschrijdend gedrag, wil je dat de verantwoordelijke hierop aangesproken wordt. En als niemand daar wat mee doet, moet de benadeelde zich veilig voelen om het grensoverschrijdende gedrag te melden. Ik hoop dat melden door preventie straks minder vaak nodig zal zijn.” Gevraagd naar een tip voor andere organisaties, antwoordt Schipper resoluut: “Het allerbelangrijkste is: denk niet dat het niet gebeurt in jouw organisatie. Neem grensoverschrijdend gedrag serieus. De rest volgt daaruit.”